Karcinom na prostati

Za otkrivanje karcinoma na prostati u ranom stadijumu bolesti, preporučuje se skrining prostate kod svakog muškarca iznad 40-godišnje uzrasti. Sa uzrašću se povećava i rizik od karcinoma na prostati.

Šta predstvalja?

Prostata je žlezda veličine oraha i nalazi se odmah ispod mokraćne bešike. Ima važnu ulogu u muškom reproduktivnom sistemu.

Koji su rizik faktori?

Uzrast: glavni rizik faktor karcinoma na prostati je uzrast. Mogućnost od pojave karcinoma na prostati se povećava upravoproporcionalno sa godinama. Bolest se ređe javlja kod muškaraca mlađih od 45 godina.

Porodična istorija: rizik je veći ukoliko je od ove bolesti oboleo rođak iz bliske porodice, ili ako je više od jednog člana porodice imalo karcinom na prostati. Osim toga, rizik za pojavu karcinoma na prostati se povećava unošenjem velikih količina masti životinjskog porekla u ishrani, kao i crvenog mesa.

Koji su simptomi?

Obično, u ranoj fazi ove vrste karcinoma, ne postoje nikakvi simptomi. Kod nekih pacijenata mogu se sresti simptomi kao: tegobe, peckanje i bolovi pri mokrenju, ali i često i isprekidano mokrenje tokom noći, kao i trag od krvi u urini. Ipak, ovi simptomi mogu biti izazvani i benignom prostatičnom heiperplazijom, kao i infekcijama urinarnog trakta. Kod pacijenata kod kojih je bolest u naprednoj fazi, prvi znaci bolova su u leđima i kičmi.

Kako se dijagnosticira?

Iako se češće javlja kod muškaraca iznad 65 godina starosti, danas se preporučuje da se skrining na prostati uradi kod svakog muškaraca iznad 40 godina starosti. Glavni razlozi su sledeći:
• Najčešći karcinom koji se pojavljuje kod muškaraca i koji je najčešći uzrok smrti.
• U početnoj fazi ne odaje simptome.
• Prilikom dijagnosticiranja u ranoj fazi, primenjuje se hirurški tretman čime se može obezbediti kompletno izlečenje.
• PSA (prostata specifični antigen) test, nazvan senzitivni test, sprovodi se posrestvom krvi.
• Testom PSA i metodom za rektalni pregled, ako je potrebno i ultrazvukom i biopsijom, bolest se dijagnosticira na jednostavan način.

PSA: Prostata specifični antigen (PSA) je protein koji proizvode ćelije u prostati. Pomoću PSA testa meri se nivo PSA u krvi. Kada je nivo PSA visok, znači da je povećana incidenca PSA koji se luči u tkivu prostate. Najčešći uzrok ovoga je kancer na prostatii. Međutim, karcinom nije jedini razlog. Ponekad, kod zapaljenja prostate, nazvanog prostatit i benigna prostatična hiperplazija, mogu se dobiti isti rezultati. U ovoj fazi se koriste dodatni parametri. Ova ispitivanja uključuju preglede specijaliste urologa, urološke preglede i hronološki tok PSA, preračunata gustoća PSA prema obimu prostate, može se izračunati na osnovu slobodnog/ukupnog PSA suodnosa.

Digitalni rektalni pregled: posle PSA testa, digitalni rektalni pregled (DRE) smatra se najvažnijim metodom u dijagnozi karcinoma na prostati. Izvodi se plapiranjem prostate preko rektuma. Prilikom pregleda urolog može otkriti neke nepravilnosti u njenoj veličini, obliku i konzistenciji. Ako su rezultati od PSA testa u normalnim granicama, onda se karcinom prostate može otkriti uz pomoć DRE. Zbog tofa, PSA i DRE se koriste kao komplementarne metode.

Transrektalni ultrazvuk i biopsija: ispitivanja prostate pomoću transrektalnog ultrazvuka (preko anusa), su posenzitivna u poređenju sa abdominalnim ultrazvukom. Ali, budući da zauzimaju mesto DRE, ne koriste se za rutinske preglede. Najvažnije ispitivanje od strane lekara je biopsija na prostati. Ako je PSA vrednost veća od normalne vrednosti ili ako tokom rektalnog pregleda lekar detektira abnormalnost, neophodna je biopsija. Rektalna biopsija prostate izvodi se posebnim ultrazvukom i specijalnim iglama za biopsiju, pod lokalnom anestezijom i u ambulantskim uslovima.
Karcinom na prostati se često pojavljuje na više mesta i u isto vreme, zato se biopsijom sistematski uzimaju uzorci sa svakog mesta. Izvođenje biopsije na prostati danas zahteva najmanje 12 uzoraka sa tkiva. Pored toga, ako se tokom pregleda ili ultrazvuka javi nešto sumnjivo, uzimaju se uzorci i iz te zone prostate. Ako se ne pronađe razlog za visoku vrednost PSA i ako se ova vrednost i dalje povećava ili ako biopsija daje sumnjive rezultate, onda postoji potreba da se biopsija ponovi.

Kako se leči?

Prilikom izbora odgovarajućeg tretmana pacijenta, uzimaju se u vidu sledeći faktori:
• Uzrast pacijenta
• Faza bolesti
• Patološke karakteristike bolesti (Glisonov sistem ocenjivanja prema stepenu deferencijacije ćelija raka)
• Saodnos delova tumora uzetih biopsijom iz zdravih tkiva (procenat)
• Nivo PSA
• Moguće komplikacije zbog tretmana
• Izbor pacijenta

Prilikom lečenja karcinoma na prostati koriste se sledeće alternative:

• Aktivno praćenje
• Radikalna hirurgija (otvorena, laparoskopski)
• Radioterapija
• Hormonska terapija
• Hemoterapija (upotreba lekova)

Aktivno praćenje je alternativa u poslednjim godima. Prilikom ovog metoda postoji potreba budnog praćenja i ponekad ponavljanja biopsije. Potreba aktivnog nadzora je prisutna kada je karcinom klinički označen kao neznačajan. Međutim, kliničko utvrđivanje da je karcinom nezvažan nije lak postupak. Ipak, nakon redovnog praćenja može se klinički proceniti da je karcinom bez značaja.

Često, aktivno praćenje može biti u formi odlaganja hiruške intervencije ili radioterapije.

Hirurški tretman – Danas, ukoliko je karcinom na prostati lokalizovana bolest (rana faza bolesti), operacija se smatra zlatnim standardom. Postoje dve hirurške tehnike, otvorena i laparoskopska. Ipak, kod obe metode princip je isti. Prostata se, kao celina, uklanja zajedno sa susednim limfnim čvorovima. Nakon hirurškog tretmana, može se javiti urinarna inkontinencija, koja nije ozbiljan problem i obično se prevazilazi u roku od 3 mesci do jedne godine.

Radioterapija: koristi se ukoliko bolest nije metastazirala, a hirurška intervencija je rizična za pacijenta. Obično se primenjuje u kombinaciji sa hormonskom terapijom.

Hormonska terapija: ova terapija se najčešće primenjuje kad je rak kod nekih pacijenata proširen na druge delove tela ili se ponavlja. Karcinom prostate zavisi i od sandrogina, pa je cilj hormonske terapije da eliminiše ili smanji nivo tzv. muškog hormona tetosterona.

Hemoterapija: u principu koristi se kod pacijenata kod kojih hormonska terapija ne daje rezultate i za pacijente koji su u metastatskoj fazi.