Karcinomom materice
Svake godine u svetu kod 500.000 žena biva dijagnosticiran karcinomom materice, koji je jedan od najčestijih tipova karcinoma i zahvata ženske polove organe. Posle karcinoma dojke, ova vrsta kancera je drugi najčešći razlog smrtnosti kod žena. Poslednjih godina broj žena sa ovom dijagnozom se značajno povećava.
Šta predstavlja?
Ova vrsta karcinoma zahvata donji deo materice, odnosno cerviks, koji spaja vaginu sa matericom. Kancer nastaje kada se na površinskom sloju grla materice pojavljuju abnormalne ćelije nazvane “prekursori karcinoma”. Reč je o prekarcinomnim strukturama koje, ukoliko se ne dijagnosticiraju u početnom stadijumu, prelaze u karcinom na materici. Osnovni odgovorni faktor za ovu promenu je HPV, poznatiji kao human papiloma virus. HPV je virus koji se prenosi seksualnim putem i napada genitalne bradavice.
Ginekolozi savetuju da svaka žena najmanje jedanput godišnje uradi PAP test budući da se jedino preko ovih testova mogu otkriti bilo kakve promene na grlu materice. PAP test, poznat kao Papanikolau test, omogućava ranu dijagnozu abnormalnih ćelija u grlu materice, pre nego što one počnu da se menjaju u prekancerozne strukture ili da prerastu u karcinom grla materice. U razvijenim zemljama, u kojima žene redovno prave PAP test, značajno je smanjena stopa obolelih od karcinoma na grlu materice.
The PAP smear test, also known as the Papanicolaou test, allows the early diagnosis of abnormal cells in the cervix before transforming into precancerous lesions or into cervical cancer. The smear test is an important test for women. In developed countries, the widespread use of the PAP smear test has reduced the cervical cancer incidence rates.
Koji su faktori rizika?
Faktori rizika koji mogu biti razlog za promenu ćelija u grlu materice su sledeći:
• HPV infekcija
• Uzrast
• Prvi seksualni odnos u ranoj uzrasti
• Menjanje više seksualnih partnera
• Višekratne bremenosti
• Loši socio-ekonomski uslovi
• Pušenje
• Loša genitalna higijena
• Kontraceptivne tablete, nedostatak vitamina A, C i E u ishrani, kao i nedostatak folne kiseline.
Koliko se često javlja?
Karcinom na grlu materice se obično javlja kod žena u srednjem i starijem uzrastu.
Koji su simptomi?
Uobičajeno, prvi simptomi za detekciju karcinoma grla materice su vaginalno krvarenje tokom seksualnog čina, nečisti vaginalni iscedak, bolovi pri mokrenju ili vaginalna neprijatnost. Karcinom na grlu materice može zahvatiti veću površinu i proširiti se prema praznini materice, nadole ka vagini i stranično, na zidu karlice. Svojim pritiskom može napraviti invaziju mokraćne bešike i rektuma, pa da se pojavi konstipacija, tragovi krvi u urini, zatvaranje uretre i hidrouretera (ekspanzija na urinarnoj cevi) ili hidronefroza (proširenje bubrega). Takođe, u zavisnosti od zahvaćenosti pelvičnog zida, mogu se uključiti i dopunski simptomi, kao bolovi u nogama, edem i hidronefroza.
Kako se dijagnosticira?
• PAP test – Prilikom primene ovog testa uzima se bris iz vagine, koji se ispituje od strane patologa i pravi se sortiranje normalnih i abnormalnih ćelija. Danas, redovnim PAP test kontrolama, očekuje se smanjenje smrtnosti pacijentkinja obolelih od karcinoma na grlu materice od 70 posto. Drugi metod koji omogućava direktno posmatranje lezijaje kolposkopija. Uz pomoć ovog optičkog instrumenta, grlo materice se može uvećati od 6 do 40 puta. Ako se u rezultatima PAP testa pronađu abnormalne strukture, onda se koristi kolposkopija ili biopsija.
• HPV DNK – Prilikom sumnjivih rezultata, preporučuju se metode za HPV DNK. Ako je nalaz na PAP testu nejasan, dok su HPV DNK pozitivne onda je potrebno da se stanje pacijenta redovnije prati.
Kako se leči?
• Radioterapija je metod terapije koji se može koristiti u svakoj fazi karcinoma na grlu materice. U početnom stadijumu karcinoma, širenje bolesti je veoma malo, i zato se kao prvi izbor koristi hirurški tretman. U naprednim fazamakao osnovna forma tretmana praktikuje se radioterapija. Hirirški tretman je usmeren ka uklanjanju karcinoma u oblasti gde je primarni karcinom na grlu materice i na mestima gde je moguće širenje. Hirurški tretman, osim prema veličini tumora, može se razlikovati i prema mestu izvođenja intervencije: grlo materice, cela materica i limfni čvorovi, odnosno može se menjati u zavisnosti od hirurških tehnika.
• LEEP (Loopelectrosurgivalprocedur) LEEP je nova tehnika za dijagnozu i lečenje promena na grlu materice uz pomoć lasera. Koristi se niskovoltažna struja koja jednovremeno seče i koagulira pa je krvarenje svedeno na minimum.
• Krioterapija – Krioterapija je metod koji se koristi za uklanjanje kondiloma, bradavica ili bemki. Ove promene na tkivu se zamrzavaju procesom hlađenja, pri čemu gube funkcionalnost i izumiru.
Zaštita
• Preporučuje se da se PAP test uradi u roku od 3 godine nakon prve seksualne aktivnosti, dok se na uzrastu iznad 30 godina može raditi PAP test na svake 2-3 godine. Ukoliko je pacijentkinja sa visokim rizikom, PAP test treba raditi obavezno dva puta godišnje.
HPV vakcinacija
Od suštinskog značaja za sprečavanje ove vrste karcinoma je HPV vakcina koja se prima u periodu pre početka sa seksualnim odnosima. Cilj je da se pacijentkinje zaštite od predcervikaldiplaze, neoplazije, karcinoma na materici, genitalnih bradavica (condylomatаaccuminatа) i prekarcinomogenitalnih lezija. Čak i ako je primljena vakcina za HPV, treba produžiti sa ispitivanjem grla materice, odnosno sa PAP testovima. Da bi se sprečilo prenošenje virusa za vreme seksualnog čina, kao metod zaštite preporučuje seupotreba kondoma.
Neke vrste HPV-a stvaraju karcinom
Smatra se da HPV infekcije imaju veliki uticaj u razvoju karcinoma na grlu materice. 99,7 procenti cervikalnih karcinoma sadrže HPV DNK. Postoje 200 vrsta ovog virusa koji je otkriven na koži i mukoznim membranama, a 40 procenata njih se nalazi u epitelu anusa i genitalija. Najčešći način prenosa infekcije je putem seksualnog odnosa.
